Di chúc miệng là gì? Quy định pháp luật về lập di chúc miệng

Di chúc miệng là gì? Di chúc miệng có được pháp luật công nhận không? Tìm hiểu quy định về điều kiện lập di chúc miệng. Di chúc miệng có hiệu lực khi nào?

I. Căn cứ pháp lý

• Bộ luật Dân sự 2015, hiệu lực từ ngày 01/01/2017.

II. Di chúc miệng là gì? Trường hợp được lập di chúc miệng 

Di chúc miệng là hình thức người lập di chúc dùng lời nói để bày tỏ ý nguyện cuối cùng về việc chuyển giao tài sản cho những người khác sau khi họ qua đời. 

Căn cứ tại Điều 627 Bộ luật Dân sự 2015 thì hình thức của di chúc được quy định như sau:

Có thể thấy, di chúc bằng miệng là 1  loại di chúc hợp pháp, được chấp nhận khi việc lập di chúc bằng văn bản là không thể thực hiện. Cụ thể, có 2 trường hợp được phép lập di chúc miệng:

1. Khi hoàn cảnh không cho phép người lập di chúc thể hiện ý chí của mình bằng văn bản.
2. Khi tính mạng của người lập di chúc bị đe dọa và không có đủ thời gian hoặc điều kiện để lập di chúc bằng văn bản.

III. Quy định pháp luật về di chúc miệng

1. Điều kiện để di chúc miệng hợp pháp 

Theo khoản 5 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng được coi là hợp pháp cần đáp ứng đủ 3 điều kiện sau:

1. Người lập di chúc phải thể hiện rõ ràng ý chí cuối cùng của mình trước sự chứng kiến của ít nhất hai người làm chứng.
2. Ngay sau khi người lập di chúc bày tỏ ý nguyện, những người làm chứng phải ghi chép lại nội dung di chúc, cùng ký tên hoặc điểm chỉ để xác nhận.
3. Trong vòng 5 ngày làm việc kể từ ngày lập di chúc, di chúc miệng phải được công chứng hoặc chứng thực bởi cơ quan có thẩm quyền về chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.

Di chúc miệng có vai trò quan trọng trong việc xác định quyền và nghĩa vụ thừa kế, do đó, cả người lập di chúc và người làm chứng đều cần đáp ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật. Cụ thể:

➥ Điều kiện với người lập di chúc:

Trong trường hợp khẩn cấp như tai nạn hoặc đối mặt với cái chết, người lập di chúc có thể để lại di chúc miệng. Tuy nhiên, ngay cả trong tình huống này, di chúc vẫn cần đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về năng lực lập di chúc theo Bộ luật Dân sự 2015:

• Người lập di chúc phải hoàn toàn tỉnh táo, minh mẫn và hiểu rõ hành động của mình khi lập di chúc.
• Nội dung của di chúc không được vi phạm pháp luật, trái với thuần phong mỹ tục hoặc vi phạm các quy định về hình thức di chúc.
• Người từ 15 đến dưới 18 tuổi chỉ có thể lập di chúc bằng văn bản với sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ.
• Người khuyết tật về thể chất hoặc không biết chữ phải lập di chúc bằng văn bản với sự hỗ trợ của người làm chứng và phải được công chứng hoặc chứng thực.

➥ Điều kiện với người làm chứng:

Căn cứ quy định tại Điều 632 Bộ luật Dân sự 2015, mọi người đều có thể làm chứng khi lập di chúc bằng miệng, trừ những trường hợp sau: 

• Người được chỉ định thừa kế theo di chúc hoặc theo luật định của người lập di chúc. Theo Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, những người có quyền thừa kế theo pháp luật từ người đã lập di chúc bao gồm:
  • Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm vợ hoặc chồng, cha mẹ đẻ/nuôi, con đẻ/nuôi.
  • Hàng thừa kế thứ hai bao gồm ông bà nội ngoại, anh chị em ruột, cháu ruột (trong trường hợp người chết là ông, bà nội ngoại).
  • Hàng thừa kế thứ ba gồm cụ nội ngoại, bác, chú, dì, cậu, cô ruột, cháu ruột (trong trường hợp người chết là bác, chú, cậu, cô, dì ruột), chắt ruột (trong trường hợp người chết là cụ nội ngoại).
• Người có quyền lợi hoặc nghĩa vụ tài sản liên quan đến nội dung của di chúc.
• Người chưa đủ tuổi vị thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự hoặc người gặp khó khăn trong nhận thức và kiểm soát hành vi của mình.

—

Để đảm bảo mọi thủ tục lập di chúc được tiến hành thuận lợi và đúng pháp luật, hãy lựa chọn một đơn vị uy tín để hỗ trợ và đồng hành cùng bạn. Luật Tín Minh là một gợi ý đáng cân nhắc, với dịch vụ tư vấn lập di chúc thừa kế chuyên nghiệp, hỗ trợ soạn thảo di chúc trên toàn quốc theo hình thức trực tuyến hoặc tận nơi. 

Luật Tín Minh cam kết đem đến cho khách hàng:

• Mức phí trọn gói hợp lý, chỉ từ 1.500.000 đồng.
• Thời gian soạn thảo nhanh chóng, chỉ từ 1 ngày làm việc.
• Đảm bảo tính pháp lý tuyệt đối cho di chúc của khách hàng.
• Nội dung di chúc thể hiện đầy đủ và chính xác ý nguyện của khách hàng.
• Tư vấn tận tâm về mọi vấn đề pháp lý liên quan đến di chúc, di sản và thừa kế.

➣ Tham khảo chi tiết: Dịch vụ tư vấn lập di chúc - Chuẩn pháp lý, không phát sinh phí.

2. Hiệu lực di chúc bằng miệng

Di chúc bằng miệng sẽ có hiệu lực tối đa trong vòng 3 tháng kể từ ngày lập. Tuy nhiên, nếu sau 3 tháng, người đã lập di chúc vẫn còn sống, tỉnh táo và minh mẫn, thì di chúc miệng đó sẽ tự động mất hiệu lực.

3. Có thể hủy bỏ di chúc miệng trong trường hợp nào?

Di chúc miệng có thể bị hủy bỏ trong các trường hợp sau:

• Tự động hủy bỏ: Di chúc miệng sẽ mất hiệu lực sau 3 tháng kể từ ngày lập, nếu người lập di chúc vẫn còn sống, minh mẫn và tỉnh táo.
• Hủy bỏ do không đủ điều kiện: Di chúc miệng cũng có thể bị hủy nếu người làm chứng hoặc nội dung di chúc không đáp ứng các yêu cầu theo Bộ luật Dân sự 2015.

IV. Các câu hỏi thường gặp về di chúc bằng miệng

1. Di chúc miệng có hiệu lực không?

Có. Theo Điều 627 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng được công nhận là một hình thức di chúc hợp pháp trong trường hợp người lập di chúc không thể lập di chúc bằng văn bản.

2. Di chúc bằng miệng có hiệu lực khi nào?

Di chúc miệng hợp pháp có hiệu lực là khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện về người lập di chúc, nội dung và trình tự, thủ tục lập di chúc được quy định trong Bộ luật Dân sự 2015.

➣ Xem chi tiết: Điều kiện để di chúc miệng hợp pháp.

3. Chia di sản thừa kế như thế nào trong trường hợp di chúc miệng không hợp pháp?

Căn cứ theo Điểm b Khoản 1 Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, trường hợp di chúc miệng không hợp pháp, Tòa án sẽ tiến hành chia di sản thừa kế theo quy định của pháp luật. 

➣ Xem thêm: Thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật.

4. Thẩm quyền thực hiện chứng thực, công chứng di chúc thuộc về cơ quan nào? 

Theo khoản 2 Điều 5 Nghị định 23/2015/NĐ-CP, thẩm quyền và trách nhiệm chứng thực di chúc thuộc về Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn.

5. Nếu di chúc miệng không nêu rõ về việc phân chia tài sản thì sẽ chia như thế nào?

Trong trường hợp di chúc miệng không nêu rõ cách phân chia di sản, việc phân chia sẽ được ưu tiên thực hiện theo thỏa thuận giữa các bên được chỉ định trong di chúc. Nếu các bên không thể đạt được thỏa thuận, di sản sẽ được chia đều cho những người thừa kế theo quy định của pháp luật.

—

Mọi nhu cầu tư vấn pháp luật, vui lòng để lại câu hỏi, thông tin ở phần bình luận bên dưới hoặc liên hệ Luật Tín Minh theo hotline 0983.081.379 để được hỗ trợ nhanh chóng.