Xét xử phúc thẩm là gì? Xét xử sơ thẩm là gì? Các điểm giống & khác nhau giữa phiên tòa xét xử sơ thẩm và phiên tòa xét xử phúc thẩm trong quy trình tố tụng.
Để hiểu rõ hơn về quy trình tố tụng tại Việt Nam cũng như phân biệt rõ mục đích và đặc điểm riêng biệt về hai cấp quan trọng là xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm, hãy cùng Luật Tín Minh tham khảo trong bài viết dưới đây.
I. Căn cứ pháp lý
- Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, có hiệu lực từ ngày 01/01/2018.
- Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, có hiệu lực từ ngày 01/07/2016.
- Luật Tố tụng hành chính 2015, có hiệu lực từ ngày 01/07/2016.
Xét xử sơ thẩm là giai đoạn tố tụng đầu tiên trong hệ thống tư pháp, tại đó Tòa án sơ thẩm tiến hành thụ lý, xem xét và giải quyết vụ án lần đầu trên cơ sở hồ sơ, tài liệu, chứng cứ và lời khai của các bên liên quan.
Trong phạm vi thẩm quyền xét xử sơ thẩm, Tòa án tổ chức phiên tòa xét xử công khai, tuân thủ đúng trình tự, thủ tục tố tụng theo quy định của pháp luật, đưa ra bản án hoặc quyết định giải quyết vụ việc một cách minh bạch, khách quan.
Mục đích của xét xử sơ thẩm là xác minh, làm rõ toàn bộ nội dung vụ án, bao gồm yêu cầu của đương sự, bản chất tranh chấp, các tình tiết có liên quan, chứng cứ và các lập luận pháp lý để đảm bảo việc xét xử được thực hiện đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên.
➣ Tham khảo thêm: Tố tụng là gì?
Xét xử phúc thẩm là cấp xét xử thứ hai trong trình tự tố tụng, được tiến hành khi có kháng cáo hợp lệ của một trong các bên tham gia tố tụng hoặc kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân có thẩm quyền đối với bản án hoặc quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật.
Ở giai đoạn này, Tòa án phúc thẩm sẽ xem xét lại vụ án trong phạm vi nội dung bị kháng cáo, kháng nghị. Căn cứ vào kết quả xét xử, Tòa án phúc thẩm có thể giữ nguyên, sửa đổi hoặc hủy bỏ bản án, quyết định của Tòa án sơ thẩm, tùy theo mức độ vi phạm thủ tục tố tụng hoặc sai sót trong việc áp dụng pháp luật và đánh giá chứng cứ.
Mục tiêu của phiên tòa xét xử phúc thẩm là đảm bảo tính đúng đắn, khách quan và hợp pháp của các phán quyết do Tòa án cấp sơ thẩm ban hành, qua đó bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự, đồng thời củng cố niềm tin vào hoạt động xét xử công minh và tuân thủ pháp luật.
➣ Tham khảo thêm: Dịch vụ luật sư tranh tụng.
Mặc dù xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm là hai cấp xét xử có quy trình, mục đích, phạm vi và thẩm quyền khác nhau nhưng dựa trên quy định pháp luật về tố tụng thì vẫn có những điểm chung như sau:
➤ Bản chất và mục đích
- Bản chất: Xét xử sơ thẩm và phúc thẩm đều là các giai đoạn trong quá trình tố tụng do Tòa án thực hiện, tuân thủ theo quy định của pháp luật tố tụng hiện hành.
- Mục đích: Cả hai cấp xét xử đều nhằm mục đích giải quyết tranh chấp một cách công bằng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan. Quyết định hoặc bản án được ban hành của Tòa án phải bảo đảm tính đúng đắn, khách quan và minh bạch.
➤ Nguyên tắc xét xử
Đều phải đảm bảo nguyên tắc công khai, dân chủ và tranh tụng được áp dụng xuyên suốt cả hai giai đoạn. Các bên tham gia tố tụng, người bảo vệ quyền lợi hợp pháp của đương sự, luật sư và kiểm sát viên đều có quyền tham gia tố tụng, cung cấp chứng cứ, trình bày quan điểm trước Tòa.
➤ Chứng cứ
Tòa án ở mỗi cấp xét xử đều căn cứ vào tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ để đưa ra phán quyết. Đối với phúc thẩm, Tòa án còn xem xét các chứng cứ mới (nếu có) trong phạm vi nội dung bị kháng cáo, kháng nghị.
➤ Quy trình tố tụng
Cả sơ thẩm và phúc thẩm đều phải tuân thủ quy định về trình tự, thủ tục tố tụng theo luật định, nhằm bảo đảm sự minh bạch, tính pháp lý và hiệu lực thi hành của quyết định/bản án của Tòa án.
➣ Tham khảo thêm: Sự khác nhau giữa tố tụng dân sự và tố tụng hành chính.
1. Về cấp xét xử
➤ Phiên tòa xét xử sơ thẩm: Cấp đầu tiên xét xử tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền.
➤ Phiên tòa xét xử phúc thẩm: Cấp thứ 2, được tiến hành xét xử tại Tòa án cấp cao hơn Tòa án sơ thẩm.
2. Về mục đích của phiên tòa
➤ Phiên tòa xét xử sơ thẩm: Có trách nhiệm giải quyết toàn bộ nội dung vụ án lần đầu.
➤ Phiên tòa xét xử phúc thẩm: Có trách nhiệm kiểm tra và đánh giá lại quyết định hoặc bản án của Tòa án cấp sơ thẩm.
3. Khởi xướng xét xử
➤ Phiên tòa xét xử sơ thẩm: Được tiến hành khi người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan nộp đơn khởi kiện.
➤ Phiên tòa xét xử phúc thẩm: Được tiến hành trên cơ sở kháng cáo của đương sự hoặc kháng nghị của Viện kiểm sát.
4. Thời gian kháng cáo
➤ Phiên tòa xét xử sơ thẩm: Vì là cấp xét xử đầu tiên nên không áp dụng thời gian kháng cáo.
➤ Phiên tòa xét xử phúc thẩm: Trong vòng 15 - 30 ngày kể từ ngày Tòa án cấp sơ thẩm đưa ra bản án hoặc quyết định.
5. Thẩm quyền xét xử
➤ Phiên tòa xét xử sơ thẩm: Tùy từng trường hợp, Tòa án có thẩm quyền xét xử có thể là Tòa án tại nơi xảy ra vụ việc hoặc nơi cư trú của bị đơn.
➤ Phiên tòa xét xử phúc thẩm: Tại Tòa án cấp trên của Tòa án đã đưa ra phán quyết cấp sơ thẩm.
6. Chứng cứ và phạm vi xét xử
➤ Phiên tòa xét xử sơ thẩm: Thu thập, đánh giá toàn bộ chứng cứ mà các bên cung cấp, có trách nhiệm xem xét toàn bộ nội dung vụ án.
➤ Phiên tòa xét xử phúc thẩm: Xét xử dựa trên hồ sơ cung cấp từ cấp sơ thẩm và được bổ sung chứng cứ mới (nếu cần). Cấp này chỉ cần xem xét nội dung bị kháng cáo, kháng nghị.
7. Hiệu lực của phán quyết
➤ Phiên tòa xét xử sơ thẩm: Phán quyết chưa có hiệu lực pháp lý ngay thời điểm đưa ra phán quyết, các bên có thể kháng cáo, kháng nghị.
➤ Phiên tòa xét xử phúc thẩm: Phán quyết có hiệu lực ngay sau khi tuyên án, không thể tiếp tục kháng cáo. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp đặc biệt có thể yêu cầu tái thẩm hoặc giám đốc thẩm.
VI. Câu hỏi thường gặp về phiên tòa xét xử sơ thẩm và phúc thẩm
1. Xét xử sơ thẩm là gì?
Xét xử sơ thẩm là giai đoạn tố tụng đầu tiên trong hệ thống tư pháp, tại đó Tòa án sơ thẩm sẽ tiến hành thụ lý, xem xét và giải quyết vụ án lần đầu trên cơ sở hồ sơ, tài liệu, chứng cứ và lời khai do các bên liên quan cung cấp.
➣ Xem chi tiết: Phiên tòa xét xử sơ thẩm là gì?
2. Xét xử phúc thẩm là gì?
Xét xử phúc thẩm là cấp xét xử thứ hai trong trình tự tố tụng, được tiến hành khi có kháng cáo hợp lệ của một trong các bên tham gia tố tụng hoặc kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân có thẩm quyền đối với bản án/quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật.
➣ Xem chi tiết: Phiên tòa xét xử phúc thẩm là gì?
3. Điểm giống nhau giữa xét xử sơ thẩm và phúc thẩm là gì?
Về cơ bản, xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm sẽ có những điểm giống nhau về:
- Bản chất và mục đích.
- Nguyên tắc xét xử.
- Chứng cứ.
- Quy trình tố tụng.
➣ Xem chi tiết: Điểm giống nhau khi so sánh sơ thẩm và phúc thẩm.
4. Xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm khác nhau như thế nào?
Phiên tòa xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm khác nhau ở các phương diện sau:
- Cấp xét xử.
- Mục đích của phiên tòa.
- Khởi xướng xét xử.
- Thời gian kháng cáo.
- Thẩm quyền xét xử.
- Chứng cứ và phạm vi xét xử.
- Hiệu lực của phán quyết.
➣ Xem chi tiết: Phân biệt sơ thẩm và phúc thẩm.
5. Thẩm quyền xét xử phúc thẩm thuộc về Tòa án nào?
Phiên tòa phúc thẩm được tiến hành tại Tòa án cấp trên của Tòa án đã phán quyết cấp sơ thẩm.
—
Mọi nhu cầu tư vấn pháp luật, vui lòng để lại câu hỏi, thông tin ở phần bình luận bên dưới hoặc liên hệ Luật Tín Minh theo hotline 0983.081.379 (Miền Bắc - Miền Trung) hoặc 090.884.2012 (Miền Nam) để được hỗ trợ nhanh chóng.