Trợ giúp pháp lý là gì? Hình thức, đối tượng được trợ giúp pháp lý miễn phí, quyền, nghĩa vụ của người được trợ giúp pháp lý theo luật trợ giúp pháp lý mới nhất.
I. Căn cứ pháp lý
- Luật Trợ giúp pháp lý 2017, hiệu lực từ ngày 01/01/2018.
- Luật Phòng, chống mua bán người 2024, hiệu lực từ ngày 01/07/2025.
II. Trợ giúp pháp lý là gì?
Căn cứ quy định tại Điều 2 Luật Trợ giúp pháp lý 2017, trợ giúp pháp lý được hiểu là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí cho người dân (thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý) trong các vụ việc trợ giúp pháp lý theo đúng luật định.
Mục đích của hoạt động này là giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, đảm bảo sự công bằng, bình đẳng trước pháp luật và góp phần nâng cao nhận thức của người dân về pháp luật.
2. Đối tượng thực hiện trợ giúp pháp lý
Theo quy định tại Điều 17 Luật Trợ giúp pháp lý 2017, người thực hiện trợ giúp pháp lý có thể là một trong các đối tượng sau đây:
- Trợ giúp viên pháp lý.
- Cộng tác viên tham gia trợ giúp pháp lý.
- Tư vấn viên pháp luật đã có kinh nghiệm tư vấn luật trong thời gian tối thiểu 2 năm, làm việc tại các tổ chức tham gia trợ giúp pháp lý.
- Luật sư tiến hành trợ giúp pháp lý theo phân công của tổ chức tham gia trợ giúp pháp lý hoặc theo hợp đồng với Trung tâm trợ giúp pháp lý của nhà nước.
Theo Điều 7 Luật trợ giúp pháp lý 2017 (được bổ sung bởi khoản 1 Điều 61 Luật Phòng, chống mua bán người 2024), các trường hợp được trợ giúp pháp lý miễn phí bao gồm:
- Trẻ em;
- Người thuộc hộ nghèo hoặc người bị buộc tội thuộc hộ cận nghèo.
- Người có công với cách mạng.
- Người dân tộc thiểu số hiện đang cư trú tại khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
- Người bị buộc tội đang ở trong độ tuổi từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi.
- Người đang trong quá trình xác định là nạn nhân hoặc người là nạn nhân của hành vi mua bán người và người đi cùng chưa đủ 18 tuổi theo quy định của Luật Phòng, chống mua bán người.
- Người đang gặp khó khăn về tài chính (*) thuộc 1 trong các trường hợp sau:
- Người cao tuổi.
- Người khuyết tật.
- Người nhiễm HIV.
- Người nhiễm chất độc da cam.
- Người bị hại trong vụ án hình sự đang trong độ tuổi từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi.
- Nạn nhân của hành vi mua bán người hoặc nạn nhân trong vụ việc bạo lực gia đình.
Chú thích:
(*) Người gặp khó khăn về tài chính ở đây được hiểu là người đang hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng hoặc được xác định thuộc hộ cận nghèo theo luật định.
➣ Xem chi tiết: Thủ tục yêu cầu trợ giúp pháp lý.
IV. Các lĩnh vực & hình thức trợ giúp pháp lý
Căn cứ Điều 27, Điều 31, Điều 32, Điều 33 Luật Trợ giúp pháp lý 2017, lĩnh vực và hình thức trợ giúp pháp lý cho người dân được quy định như sau:
➤ Về lĩnh vực:
Người dân thuộc các đối tượng được trợ giúp pháp lý được cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí trong các lĩnh vực pháp luật, ngoại trừ lĩnh vực kinh doanh, thương mại.
➤ Về hình thức:
Việc trợ giúp pháp lý miễn phí cho người dân được thực hiện theo 3 hình thức sau:
➧ Tư vấn pháp luật:
- Đưa ra ý kiến về các vấn đề pháp lý mà người được trợ giúp pháp lý gặp phải giúp người dân nắm rõ phương án, cách thức giải quyết vụ việc.
- Hỗ trợ soạn thảo các văn bản pháp lý liên quan.
- Hướng dẫn thực hiện thương lượng, hòa giải, thống nhất phương án giải quyết vụ việc.
➧ Đại diện ngoài tố tụng:
Người thực hiện trợ giúp pháp lý sẽ đại diện người được trợ giúp pháp lý thực hiện các thủ tục pháp lý ngoài tố tụng tại các cơ quan chức năng có thẩm quyền.
➧ Tham gia tố tụng:
Người thực hiện trợ giúp pháp lý sẽ trực tiếp tham gia tố tụng tại Tòa với tư cách là người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp hoặc người bào chữa cho người được trợ giúp pháp lý.
V. Quyền & nghĩa vụ của người được trợ giúp pháp lý
Căn cứ Điều 8 Luật Trợ giúp pháp lý 2017, người được trợ giúp pháp lý có 9 quyền sau:
- Được trợ giúp pháp lý hoàn toàn miễn phí (không cần chi trả bất của khoản phí hay lợi ích nào).
- Có thể tự thực hiện yêu cầu trợ giúp pháp lý hoặc thực hiện thông qua người thân, cá nhân, cơ quan, tổ chức khác..
- Được tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý và các cơ quan nhà nước có liên quan thông tin về quyền cũng như thủ tục, trình tự được trợ giúp pháp lý của bản thân.
- Được quyền yêu cầu về việc giữ bí mật đối với nội dung vụ việc trợ giúp pháp lý.
- Được quyền lựa chọn tổ chức cùng người thực hiện trợ giúp pháp lý theo danh sách được công bố tại địa phương.
- Được quyền yêu cầu thay đổi người thực hiện trợ giúp pháp lý nếu người đó thuộc các trường hợp phải từ chối thực hiện hoặc không được tiếp tục thực hiện trợ giúp pháp lý theo luật định.
- Được quyền thay đổi hoặc rút đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý.
- Được nhận bồi thường thiệt hại theo đúng quy định của pháp luật.
- Được quyền tố cáo, khiếu nại về việc thực hiện trợ giúp pháp lý theo luật định.
2. 5 nghĩa vụ của người dân được trợ giúp pháp lý
Bên cạnh quyền lợi, người được trợ giúp pháp lý cũng cần đảm bảo thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của mình theo quy định tại Điều 9 Luật Trợ giúp pháp lý 2017, cụ thể:
- Phải cung cấp đầy đủ giấy tờ, tài liệu chứng minh mình thuộc các đối tượng được trợ giúp pháp lý.
- Hợp tác, cung cấp đầy đủ và kịp thời các tài liệu, thông tin, chứng cứ có liên quan đến vụ việc cần trợ giúp pháp lý. Đồng thời, cá nhân phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác của những thông tin, tài liệu, chứng cứ mà mình đã cung cấp.
- Tôn trọng tổ chức và người thực hiện trợ giúp pháp lý cũng như các cá nhân, cơ quan, tổ chức khác có liên quan đến việc trợ giúp pháp lý.
- Không được cùng lúc yêu cầu nhiều tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý thụ lý, giải quyết một vụ việc pháp lý.
- Chấp hành nghiêm chỉnh các quy định pháp luật về trợ giúp pháp lý và nội quy tại tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý.
VI. Câu hỏi về trợ giúp pháp lý thường gặp
1. Trợ giúp pháp lý là gì? Trợ giúp pháp lý có mất phí không?
Hiểu đơn giản, trợ giúp pháp lý là việc cung cấp dịch vụ pháp lý miễn phí (không phải trả phí hay lợi ích bất kì) cho những người dân thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý trong các vụ việc trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật.
➣ Xem chi tiết: Trợ giúp pháp lý là gì?
2. Những trường hợp nào được nhận trợ giúp pháp lý miễn phí?
Những cá nhân thuộc một trong các đối tượng được quy định tại Điều 7 Luật Trợ giúp pháp lý 2017 là các đối tượng được trợ giúp pháp lý miễn phí, như: trẻ em, người có công với cách mạng, người thuộc hộ nghèo, người dân tộc thiểu số cư trú ở địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn…
➣ Xem chi tiết: Đối tượng được trợ giúp pháp lý miễn phí.
3. Người dân cần nộp đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý ở đâu?
Người dân thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý có thể nộp hồ sơ yêu cầu trợ giúp pháp lý tại:
- Trung tâm trợ giúp pháp lý tỉnh/thành phố.
- Chi nhánh của Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước trực thuộc tỉnh/thành phố.
- Các tổ chức tham gia thực hiện trợ giúp pháp lý.
➣ Xem chi tiết: Hồ sơ yêu cầu trợ giúp pháp lý.
4. Yêu cầu trợ giúp pháp lý cho trẻ em cần điều kiện gì?
Theo khoản 3, Điều 7 Luật Trợ giúp pháp lý 2017, trẻ em là một trong những đối tượng được trợ giúp pháp lý. Do đó, việc yêu cầu trợ giúp pháp lý cho trẻ em chỉ cần thực hiện đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật.
➣ Xem chi tiết: Thủ tục yêu cầu trợ giúp pháp lý.
5. Có rút đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý được không?
Được. Rút đơn yêu cầu trợ giúp pháp lý là một trong các quyền của người được trợ giúp pháp lý.
➣ Xem chi tiết: Quyền của người được trợ giúp pháp lý.
—
Mọi nhu cầu tư vấn pháp luật, vui lòng để lại câu hỏi, thông tin ở phần bình luận bên dưới hoặc liên hệ Luật Tín Minh theo hotline 0983.081.379 (Miền Bắc), 0933.301.123 (Miền Trung) hoặc 090.884.2012 (Miền Nam) để được hỗ trợ nhanh chóng.