Hình phạt tử hình ở Việt Nam là như thế nào? Hình thức tử hình là gì? Tìm hiểu: những tội bị tử hình, quy trình thi hành án tử hình. Tử hình không chết thì sao?
I. Căn cứ pháp lý
- Bộ Luật Hình sự 2015, có hiệu lực từ ngày 01/7/2016
- Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật hình 2015, có hiệu lực từ ngày 01/01/2018
- Luật Thi hành án hình sự năm 2019, có hiệu lực từ ngày 01/01/2020
Theo khoản 1 Điều 40 Bộ luật Hình sự 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017), hình phạt tử hình là chế tài đặc biệt nghiêm khắc, chỉ áp dụng đối với người thực hiện tội phạm đặc biệt nghiêm trọng thuộc một trong các nhóm tội sau: tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội xâm phạm tính mạng con người, các tội phạm về ma túy, tội tham nhũng và một số tội phạm đặc biệt nghiêm trọng khác được Bộ luật Hình sự quy định.
➣ Xem chi tiết: Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là gì?
III. Hình thức tử hình ở Việt Nam là như thế nào?
Theo khoản 1 Điều 82 Luật Thi hành án hình sự năm 2019, hình phạt tử hình duy nhất hiện được áp dụng tại Việt Nam chính là tiến hành tiêm thuốc độc.
Trước khi có sự đổi mới của pháp luật, Việt Nam từng áp dụng hình thức xử bắn trong thi hành án tử hình. Tuy nhiên, kể từ khi Luật Thi hành án hình sự năm 2010 ra đời và tiếp tục được hoàn thiện tại Luật năm 2019, biện pháp này đã được thay thế hoàn toàn bằng tiêm thuốc độc.
Phương thức tiêm thuốc độc được đánh giá là hiện đại và nhân đạo hơn, bởi nó giúp giảm thiểu tối đa sự đau đớn cho người bị thi hành án, đồng thời hạn chế áp lực tâm lý đối với lực lượng trực tiếp thực thi nhiệm vụ.
IV. Những tội bị tử hình theo quy định mới nhất
Căn cứ Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2025, từ ngày 01/07/2025, các tội danh bị áp dụng hình phạt cao nhất là tử hình, bao gồm:
- Tội bạo loạn.
- Tội khủng bố.
- Tội giết người.
- Tội chống loài người.
- Tội phạm chiến tranh.
- Tội phản bội Tổ quốc.
- Tội mua bán bất hợp pháp các chất ma túy.
- Tội sản xuất chất ma túy một cách trái phép.
- Tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân.
- Tội xâm hại tình dục người chưa đủ 16 tuổi.
—
Trước ngày 01/07/2025, danh sách tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình bao gồm 18 tội danh. Bạn có thể tìm hiểu thông tin chi tiết về các tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình trước và sau ngày 01/07/2025 tại bài viết sau đây:
➣ Xem chi tiết: Các tội danh tử hình theo quy định mới nhất.
V. Các trường hợp không áp dụng hay thi hành án hình phạt tử hình
1. Trường hợp không áp dụng hình phạt tử hình
Theo khoản 2 Điều 40 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), tội phạm sẽ không bị áp dụng hình phạt tử hình nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Người chưa đủ 18 tuổi ngay tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội.
- Phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, dù là xét tại thời điểm phạm tội hay tại thời điểm xét xử.
- Người từ đủ 75 tuổi trở lên, xét tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội hoặc thời điểm xét xử.
2. Trường hợp không thi hành án tử hình
Căn cứ khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2017), án tử hình sẽ không được thi hành đối với người bị kết án nếu họ thuộc một trong các trường hợp sau:
- Người từ đủ 75 tuổi trở lên.
- Phụ nữ đang mang thai hoặc đang trong giai đoạn nuôi con dưới 36 tháng tuổi.
- Người bị tuyên án tử hình về tội tham ô tài sản hoặc tội nhận hối lộ, nhưng sau khi bị kết án đã tự nguyện nộp lại ít nhất 3/4 số tài sản tham ô hoặc nhận hối lộ, đồng thời tích cực hợp tác với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc có thành tích đặc biệt xuất sắc.
VI. Quy trình thi hành án tử hình
1. Trước khi thi hành án
Dựa trên yêu cầu của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình và quyết định thi hành án tử hình, cảnh sát thi hành án hình sự và Vệ binh hỗ trợ tư pháp hoặc hỗ trợ tư pháp sẽ chịu trách nhiệm áp giải người chấp hành án đến nơi Hội đồng thi hành án tử hình làm việc.
Hội đồng thi hành án tử hình có trách nhiệm rà soát danh bản, chỉ bản và toàn bộ hồ sơ lý lịch của người bị thi hành án. Nếu người bị thi hành án là nữ, Hội đồng cần xem xét thêm các tài liệu về các trường hợp được miễn thi hành án tử hình theo quy định của Bộ luật Hình sự.
2. Trước khi bị đưa ra thi hành án tử hình
Trước thời điểm thi hành án tử hình, người bị thi hành án sẽ được phép viết thư, ăn, uống và ghi âm lời nhắn để gửi lại cho gia đình, người thân.
Căn cứ quy định tại Nghị định 43/2020/NĐ-CP và khoản 2, khoản 3, khoản 4 Điều 82 Luật Thi hành án hình sự năm 2019, trình tự thi hành án tử hình bao gồm các bước sau:
➤ Bước 1: Chuẩn bị trước khi tiêm thuốc
Đầu tiên, người bị thi hành án được cho nằm ngửa cố định định trên giường để đảm bảo việc lưu thông máu sẽ không bị cản trở.
Tiếp theo, cán bộ chịu trách nhiệm trực tiếp trong việc thi hành án tử hình lần lượt tiến hành các công việc sau:
- Chuẩn bị ba liều thuốc theo quy định, trong đó có hai liều thuốc là liều dự phòng.
- Tiến hành xác định tĩnh mạch của người chấp hành án để tiêm. Nếu không thể xác định được tĩnh mạch, cán bộ thi hành án phải báo cáo Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình để yêu cầu bác sĩ hỗ trợ.
Lưu ý:
Thuốc được sử dụng trong quá trình thi hành án tử hình phải được kiểm tra bởi Hội đồng thi hành án tử hình, được niêm phong, chỉ mở khi thi hành án và phải lập biên bản đầy đủ theo quy định khi mở thuốc sử dụng.
➤ Bước 2: Tiến hành tiêm thuốc
Cán bộ trực tiếp thi hành án tử hình đưa kim tiêm đã được nối sẵn với ống truyền thuốc vào tĩnh mạch đã xác định và bắt đầu tiêm lần lượt 3 loại thuốc sau:
➧ Loại thuốc 1: Tiêm thuốc khiến người chấp hành án bị mất tri giác
Sau khi tiêm, cán bộ chuyên môn sẽ tiến hành kiểm tra trạng thái ý thức của người bị thi hành án. Nếu người chấp hành án chưa mất tri giác, việc tiêm thuốc sẽ được tiếp tục cho đến khi người này rơi vào trạng thái mất tri giác..
➧ Loại thuốc 2: Tiêm thuốc khiến người chấp hành án bị liệt hệ vận động.
➧ Loại thuốc 3: Tiêm thuốc khiến tim người chấp hành án ngừng hoạt động
- Khi tiêm xong loại thuốc này, cán bộ cần tiến hành kiểm tra hoạt động tim của người chấp hành án bằng máy điện tâm đồ. Nếu sau mười phút người bị thi hành án vẫn chưa chết, cán bộ kiểm tra phải báo cáo đến Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình để ra lệnh sử dụng liều thuốc dự phòng.
- Mỗi lần tiêm liều dự phòng mà sau mười phút người bị thi hành án vẫn chưa chết, cán bộ tiếp tục báo cáo để Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hành ra lệnh sử dụng liều dự phòng tiếp theo (lần hai, lần ba).
➤ Bước 3: Hội đồng thi hành án tử hình ra quyết định tạm ngừng thi hành án hoặc tiến hành lập biên bản về việc người chấp hành án tử hình đã qua đời
- Trường hợp đã sử dụng đến hết liều thuốc dự phòng thứ ba nhưng người bị thi hành án vẫn chưa tử vong, Đội trưởng Đội thi hành án phải báo cáo để Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình quyết định tạm dừng việc thi hành án.
- Trường hợp sau khi hoàn thành tiêm thuốc và có kết luận người bị thi hành án tử hình đã chết của bác sĩ pháp y:
- Cán bộ thi hành án ngừng truyền thuốc và bắt đầu rút kim tiêm, ống dẫn ra khỏi người người chấp hành án (tiến hành theo lệnh của Chủ tịch Hội đồng thi hành án tử hình).
- Hội đồng thi hành án tử hình lập biên bản về việc người chấp hành án đã qua đời.
Chú thích:
Trong quá trình thi hành án tử hình, bác sĩ pháp y cần tiến hành kiểm tra, xác định tình trạng của người chấp hành án, sau đó báo cáo lại Hội đồng theo lệnh của Chủ tịch thi hành án tử hình kết quả kiểm tra.
V. Câu hỏi thường gặp về hình phạt tử hình
1. Tử hình là bao nhiêu năm?
Tử hình không tính theo năm, đây là hình phạt tước bỏ quyền sống và được thi hành một lần theo quy định.
➣ Xem chi tiết: Tử hình là hình phạt gì?
2. Thế nào là tù chung thân?
Hình phạt tù có thời hạn không xác định, người bị kết án phải chấp hành suốt đời, trừ khi được giảm án.
3. Bỏ hình phạt tử hình đối với những tội gì?
Theo Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2025, từ ngày 01/07/2025, 8 tội danh được bỏ hình phạt tử hình gồm: tội gián điệp, tội tham ô tài sản, tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của đất nước, tội hoạt động nhằm mục đích lật đổ chính quyền, tội sản xuất và buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, tội vận chuyển trái phép chất ma túy, tội nhận hối lộ và tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.
➣ Xem chi tiết: Các tội danh tử hình.
4. Quy trình tử hình bằng tiêm thuốc độc được như thế nào?
Quy trình tiêm thuốc thi hành án tử hình gồm 3 bước sau đây:
- Bước 1: Chuẩn bị trước khi tiêm thuốc.
- Bước 2: Tiến hành tiêm thuốc.
- Bước 3: Hội đồng thi hành án tử hình ra quyết định tạm ngừng thi hành án hoặc tiến hành lập biên bản về việc người chấp hành án tử hình đã qua đời
➣ Xem chi tiết: Quy trình tiêm thuốc độc thi hành án tử hình.
5. Thuốc tử hình là thuốc gì?
Theo quy định tại Nghị định 43/2020/NĐ-CP, thuốc tử hình bao gồm thuốc làm mất tri giác, thuốc gây nên tình trạng liệt hệ vận động và thuốc làm tim ngừng hoạt động. Các loại thuốc này được Bộ Y tế cấp theo đề nghị của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng.
6. Nếu tử hình không chết thì sao?
Nếu sau khi tiêm các liều thuốc độc theo quy định mà tử tù vẫn còn sống thì sẽ tạm dừng thi hành án và chờ quyết định tiếp theo của Hội đồng thi hành án.
—
Mọi nhu cầu tư vấn pháp luật, vui lòng để lại câu hỏi, thông tin ở phần bình luận bên dưới hoặc liên hệ Luật Tín Minh theo hotline 0983.081.379 (Miền Bắc), 0933.301.123 (Miền Trung) hoặc 090.884.2012 (Miền Nam) để được hỗ trợ nhanh chóng.